ԵՐԵՎԱՆ, 26 ՄԱՅԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունը (ՀԱՊԿ) երեսուն տարվա ընթացքում հաստատվել է որպես բազմակողմ համագործակցության գործուն մեխանիզմ, որը հետագա զարգացման շատ լուրջ ներուժ ունի: «Արմենպրես»-ի թղթակիցը հաղորդում է, որ այդ մասին Հավաքական անվտանգության պայմանագրի ստորագրման 30-ամյակին նվիրված միջազգային գիտաժողովի ընթացքում հայտարարեց Հայաստանի Հանրապետությունում Ղազախստանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան Բոլատ Իմանբաևը՝ շնորհավորելով գործընկերներին կարևոր տարեդարձի կապակցությամբ:
«Արդի պայմաններում մեծ նշանակություն է տրվում միջազգային անվտանգության և կայունության ապահովման հարցերին: Դա շատ արդիական խնդիր է այդ թվում Ղազախստանի և Կենտրոնական Ասիայի համար: Այս իմաստով ՀԱՊԿ-ը մեր տարածաշրջանում փոխգործակցության և անվտանգության ապահովմանն ուղղված աշխատանքի համակարգման կարևոր գործիքներից մեկն է», — արձանագրեց Ղազախստանի դեսպանը:
Խոսելով ՀԱՊԿ-ի 30-ամյա գործունեության և ձեռքբերումների մասին դեսպան Իմանբաևը հիշեցրեց, որ կազմակերպության գլխավոր առաջադրանքներից են խաղաղության, միջազգային ու տարածաշրջանային անվտանգության և կայունության ամրապնդումը, անդամ պետությունների անկախության, տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության պաշտպանությունը հավաքական սկզբունքի հիման վրա: Այս համատեքստում ղազախ դիվանագետը գոհունակությամբ շեշտեց ՀԱՊԿ-ի մշտական աշխատանքային մարմինների, սերտ համագործակցության զանազան ձևաչափերի արդյունավետ գործունեության, ինչպես նաև պաշտպանական, իրավապահ և կազմակերպության խաղաղարար և խաղաղապահ ներուժի ամրապնդման փաստը:
«Ընդհանուր առմամբ, Ղազախստանի Հանրապետությունը հանդես է գալիս այնպիսի պայմանների ստեղծման օգտին, որոնք թույլ են տալիս միջազգային իրավունքի հիման վրա հակազդել նոր մարտահրավերներին ու սպառնալիքներին և լուծել առաջացող վտանգների վաղ նախազգուշացման ու կանխարգելման խնդիրները՝ վերացնելով դրանց հիմքում ընկած հիմնարար պատճառները», — հավելեց դեսպանը:
Ղազախստանը հատուկ ուշադրություն է դարձնում միջազգային ահաբեկչությանն ու ծայրահեղականությանը հակազդելու, թմրանյութերի և զենքի ապօրինի շրջանառության, անօրինական միգրացիայի խնդիրներին, այդ թվում՝ Աֆղանստանի զարգացումների համատեքստում: Այս տեսակետից Ղազախստանի դեսպանը ուշադրություն հրավիրեց վերջին մեկ տարվա ընթացքում Աֆղանստանում ստեղծված իրադրության և դրանից բխող հնարավոր սպառնալիքների վրա: Դեսպան Իմանբաևի խոսքով՝ զինյալ խմբավորումների չնվազող ակտիվությունը Աֆղանստանի տարածքում առաջվա պես սպառնում է ՀԱՊԿ անդամ պետությունների անվտանգությանն ու կայունությանը:
«Այդ կապակցությամբ մենք համոզված ենք, որ ՀԱՊԿ մասնակից երկրները պետք է հաշվի առնեն նշված խնդրից բխող բոլոր հնարավոր սպառնալիքները և էլ ավելի մեծ ուշադրություն հատկացնեն Կենտրոնական Ասիայի հարավային սահմանների անվտանգության ապահովմանը», — հավելեց Բոլատ Իմանբաևը:
ՀԱՊԿ-ի մյուս կարևոր առաջնահերթությունը, որի վրա ուշադրություն հրավիրեց Ղազախստանի դեսպանը, կազմակերպության խաղաղապահ ուժերի ներուժի ամրապնդումն է:
Տեղին է, իհարկե, հիշեցնել, որ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունը առաջին անգամ գործնականում ցույց տվեց իր ներուժը այս ոլորտում 2022 թ. հունվարին Ղազախստանում տեղի ունեցած ներքաղաքական ցնցումների ժամանակ: Եվ այժմ կազմակերպության անդամ Ղազախստանը, ըստ դեսպան Իմանբաևի, կարծում է, որ արդեն ժամանակն է բարձրացնել ՀԱՊԿ-ը Միավորված ազգերի կազմակերպության (ՄԱԿ) խաղաղարար գործունեությանը ներգրավելու հարցը:
«Տվյալ քայլը կամրապնդի ՀԱՊԿ-ի իրավասուբյեկտայնությունը, կապահովի խաղաղության աջակցման և պահպանման միջազգային գործողություններին կազմակերպության մասնակցության պրակտիկան: Այս ուղղությունը նաև համապատասխանում է ընթացիկ տարում կազմակերպությունում Հայաստանի նախագահության առաջնահերթություններից մեկին՝ անդամ պետության, որն ակտիվորեն առաջ է մղում ՀԱՊԿ-ի միջազգային համագործակցությունը ՄԱԿ-ի և միջազգային այլ կազմակերպությունների ու կառույցների հետ», — հայտարարեց դեսպան Իմանբաևը:
Ուշագրավ է, որ հենց Ղազախստանի նախաձեռնությամբ է հիմնվել ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի՝ խաղաղարարության զարգացման հարցերով հատուկ ներկայացուցչի ինստիտուտը:
Ղազախստանի դեսպանը նաև հաղորդեց, որ այս տարվա ընթացքում՝ ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի Հանրապետության նախագահության շրջանակում ծրագրված են բազմաթիվ միջազգային միջոցառումներ, որոնք պետք է տեղի ունենան Երևանում, այդ թվում՝ հունիսին տեղի է ունենալու ՀԱՊԿ խորհրդարանական վեհաժողովի խորհրդի նիստը: Նախատեսված են նաև ՀԱՊԿ անդամ պետությունների արտաքին գործոց նախարարների խորհրդի և ՀԱՊԿ անդամ պետությունների անվտանգության խորհրդի քարտուղարների խորհրդի նիստերը:
Հայաստանը նախագահում է ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդում 2021-2022 թթ.:
2022 թ. հունվարի 5-ին, երբ Ղազախստանում մի քանի օր շարունակվող բողոքի ցույցերն արդեն վերաճել էին անկարգությունների և զինված բախումների, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, որպես ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նախագահ, Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևի խնդրանքով անհապաղ խորհրդակցություններ սկսեց ՀԱՊԿ անդամ երկրների ղեկավարների հետ Ղազախստանում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ և արդեն հունվարի 6-ին տեղեկացրեց, որ Ղազախստանի նախագահի դիմումի հիման վրա որոշում է կայացվել Հավաքական անվտանգության պայմանագրի 4-րդ հոդվածի համաձայն սահմանափակ ժամանակահատվածով Ղազախստան ուղարկել ՀԱՊԿ հավաքական խաղաղապահ ուժեր՝ այդ երկրում իրավիճակի կայունացման և կարգավորման նպատակով:
Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագիրը ստորագրվել է 1992 թ. մայիսի 15-ին Ուզբեկստանի մայրաքաղաք Տաշքենդում Հայաստանի, Ղազախստանի, Ղրղզստանի, Ռուսաստանի, Տաջիկստանի և Ուզբեկստանի ղեկավարների կողմից: Ավելի ուշ պայմանագրին են միացել նաև Ադրբեջանը, Բելառուսը և Վրաստանը: Պայմանագիրը ուժի մեջ է մտել մասնակից պետություններում հաստատման ընթացակարգերն անցնելուց հետո՝ 1994 թ. ապրիլի 20-ին: Սակայն հետագայում Ադրբեջանը, Վրաստանը և Ուզբեկստանը դուրս են եկել պայմանագրից:
2002 թ. մայիսի 14-ին Մոսկվայում Հավաքական անվտանգության խորհրդի ընդունած որոշմամբ ստեղծվել է Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունը (կրճատ՝ ՀԱՊԿ), որին անդամակցում են Հայաստանը, Բելառուսը, Ռուսաստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Տաջիկստանը:
Հավաքական անվտանգության պայմանագրի ստորագրման և ՀԱՊԿ-ի ստեղծման տարեդարձերի առիթով ԵՊՀ Միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի Ռուսաստանյան հետազոտությունների կենտրոնը «Ինտեգրացիա և զարգացում» հետազոտության և վերլուծության հասարակական կազմակերպության և Եվրասիական փորձագիտական ակումբի հետ համատեղ այսօր՝ մայիսի 26-ին, կազմակերպել էր միջազգային մեծ գիտաժողով՝ «ՀԱՊԿ-ի ներկան եւ ապագան. Հավաքական անվտանգության պայմանագրի 30-ամյակը և կազմակերպության ստեղծման 20-ամյակը» խորագրով: Գիտաժողովին մասնակցում էին ՀՀ-ում Ռուսաստանի, Ղազախստանի, Բելառուսի դիվանագիտական ներկայացուցիչները, ՀՀ Ազգային ժողովի և Պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչները, ինչպես նաև գիտնականներ, փորձագետներ, վերլուծաբաններ, նախկին զինվորականներ Հայաստանից, Բելառուսից, Ղազախստանից, Ղրղզստանից, Տաջիկստանից և Ռուսաստանից:
Հեղինակ՝ Արամ Սարգսյան
Լուսանկարիչ՝ Գևորգ Պերկուպերկյան
