Փորձագետը՝ Մոսկվա-Բաքու, Մոսկվա-Երեւան համագործակցության եւ Անկարա-Երեւան հարաբերությունների մասին

0
301

«Ֆուտբոլային դիվանագիտությունից» հետո 2008-2010 թվականներին հայ հասարակությունը գիտակցեց, որ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացները՝ թեեւ դրանք ֆորմալ առումով երկու տարբեր գործընթացներ են, իրականում խիստ փոխկապակցված են եւ պետք է դիտարկվեն ու ուսումնասիրվեն այս ներքին միասնության մեջ։ Այս մասին սեպտեմբերի 24-ին «Հայ-թուրքական եւ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարները. նոր հնարավորություններ եւ/կամ նոր սպառնալիքներ եւ մարտահրավերներ» թեմայով քննարկման ժամանակ ասաց քաղաքագետ Արամ Սաֆարյանը։ Նրա գնահատմամբ՝ Ռուսաստանը չի ցանկանում հակամարտություն Թուրքիայի հետ եւ կարեւորում է այն փաստը, որ պատժամիջոցների կիրառման հարցում Թուրքիան չի հետեւել   Արեւմուտքի այլ երկրներին։

Նա հավելեց, որ հարավկովկասյան տարածաշրջանի երկրների միջեւ հարաբերությունները սինքրոնացնելու նպատակով հորինվել է նաեւ նոր «3 + 3» ձեւաչափ՝ Հարավային Կովկասի երկրների, Ռուսաստանի, Թուրքիայի եւ Իրանի մասնակցությամբ։

«Այս ձեւաչափը, թեեւ Վրաստանը չի ցանկանում մասնակցել դրան, կարծես թե շատ կենսունակ է քաղաքական եւ տնտեսական համագործակցության հարցերը քննարկելու եւ առաջ մղելու համար։ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում հաղորդակցությունների ապաշրջափակումը ողջունում են Ռուսաստանը, Թուրքիան եւ Իրանը։ Թեեւ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրով հաստատված հրադադարը խախտվում է արյունալի զինված բախումները, համարվում է, որ բանակցությունները շարունակվում են, եւ պահպանվում են դիրքերի մերձեցման եւ խաղաղ գործընթացի առաջմղման համար սահմանված ժամկետները»,-ընդգծեց Սաֆարյանը։

Քաղաքագետը հիշեցրեց, որ 90-ականների սկզբից Թուրքիան որպես Հայաստանի հետ դիվանագիտական ​​հարաբերություններ հաստատելու պայման դրեց երկու պահանջ՝ Հայաստանը պետք է հրաժարվի Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման եւ դատապարտման քաղաքական կուրսից եւ պետք է գնա միակողմանի զիջումների ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացում։

«2010 թվականին  Ցյուրիխում Շվեյցարիայի արտաքին գործերի նախարարության աջակցությամբ ավարտվեցին հայ-թուրքական բանակցությունները։ ԱՄՆ պետքարտուղարի, Ռուսաստանի եւ Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարների ներկայությամբ Թուրքիայի եւ Հայաստանի արտգործնախարարները ստորագրեցին դիվանագիտական ​​հարաբերությունների հաստատման եւ փակ սահմանների բացման երկու արձանագրություններ։ Ընդունված էր ասել, որ հայ-թուրքական հարաբերություններն առանց նախապայմանների մտնում են կարգավորման գործընթաց։ Նշենք, որ 1992 թվականին եւ մինչ օրս հայկական դիվանագիտությունը հետեւողականորեն եւ մշտապես հանդես է եկել հայ-թուրքական հարաբերությունների առանց նախապայմանների կարգավորման օգտին։ Այսպիսով, Հայաստանը Թուրքիայից չի պահանջել ճանաչել եւ դատապարտել Հայոց ցեղասպանության փաստը, ինչպես նաեւ փոխել իր միակողմանի դիրքորոշումը ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում։ Ցյուրիխյան արձանագրությունների ստորագրումից հետո Ադրբեջանում եւ Թուրքիայում ծավալվեցին բուռն քաղաքական եւ հասարակական քննարկումներ, իսկ ադրբեջանական հասարակական կարծիքի ճնշման ներքո Թուրքիայի քաղաքական շրջանակները սկսեցին պահանջել չվավերացնել դրանք։ Արձանագրությունները նախ սառեցվեցին, ապա հանվեցին Թուրքիայի խորհրդարանի օրակարգից։ Նույնը եղավ Հայաստանում։ Այսպիսով, Հայաստանին ու Թուրքիային հաշտեցնելու ամերիկյան փորձը հաջողությամբ չպսակվեց, եւ այս հարցը Թուրքիա եւ Հայաստան չվերադարձվեց մինչեւ 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմը։

Հայ եւ թուրք դիվանագետները կրկին հայտարարում են, որ բանակցային գործընթացն ընթանում է առանց նախապայմանների։ Ռուսաստանի Դաշնությունը հայտարարել է Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին դիվանագիտական ​​եւ քաղաքական աջակցություն ցուցաբերելու պատրաստակամության մասին»,-ասաց Սաֆարյանը։

Խաղաղ գործընթացն, ըստ նրա, առաջ է ընթանում անվստահության, ատելության եւ թշնամանքի մթնոլորտում, սակայն տարբեր երկրներից շատ փորձառու քաղաքական գործիչներ եւ փորձագետներ պնդում են, որ հաջողություն է արձանագրվել ինչպես Հայաստանի եւ Ադրբեջանի, այնպես էլ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում։

«Արեւմուտքի եւ Ռուսաստանի միջեւ առճակատման խստացումից եւ հիբրիդային պատերազմների ծավալումից հետո ՌԴ ԱԳՆ-ն հայտարարեց, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը դադարել է գործել։ ԵՄ ներկայացուցիչները ԱՄՆ-ի աջակցությամբ ցուցաբերեցին դիվանագիտական ​​ակտիվություն եւ նաեւ միջնորդ դարձան Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղ բանակցային գործընթացն առաջ մղելու հարցում։ Այսպիսով, Ղարաբաղի հարցում որոշակի մրցակցություն կա Ռուսաստանի եւ հավաքական Արեւմուտքի միջեւ։ Սակայն պետք է նշել, որ նրանց միջեւ այս հակամարտությունը լուծելու բովանդակության եւ ապագայի տեսլականի միջեւ գործնականում տարբերություն չկա։ Ռուսաստանը Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ միջնորդության մեծ հնարավորություններ, ռեսուրսներ եւ փորձ ունի՝ համեմատած Արեւմուտքի հետ։

Չնայած ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը փաստացի դադարեցրել է իր գործունեությունը՝ բոլոր համանախագահները հայտարարում են, որ ցանկանում են շարունակել միջնորդությունը այս հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործում։ Բրյուսելում՝ ԵՄ ղեկավարի ներկայությամբ, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարները նույնիսկ մշակել են կողմերի բարձր ներկայացուցիչների հանդիպումների որոշակի օրացույց՝ կարգավորման հարցով կոնկրետ միջոցառումների համար»,-եզրափակեց փորձագետը։

 

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here