«ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՑ ԱԿՆԿԱԼՈՒՄ Է ԾՐԱԳՐՎԱԾ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԻ ՀԱՆԳԻՍՏ ԻՐԱԿԱՆԱՑՈՒՄ»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ԵվրԱզԷսի ինստիտուտի տնօրեն ՎԼԱԴԻՄԻՐ ԼԵՊՅՈԽԻՆԸ: -Մեր վերջին հանդիպումից անցել է երեք ամիս, Ձեր գնահատականով՝ ի՞նչ կարևոր իրադարձություններ են եղել այս ընթացքում: -Շատ իրադարձություններ են եղել, գուցե լոկալ նշանակությամբ, բայց հետաքրքիր: Օրինակ՝ Սոչիի օլիմպիադան, որի ջահը տարավ նաև Շավարշ Կարապետյանը: Եվ, իհարկե, ուկրաինական դեպքերը: -ՈՒկրաինական դեպքերը քաղաքակրթակա՞ն ճգնաժամ են, թե՞ քաղաքական, սոցիալական, կամ տնտեսական: -Քաղաքակրթական, մնացածը հետևանքներ են: Շղթան, որ սկսել էր քանդվել՝ Մերձբալթիկայից Կովկաս, պետություններին հարկադրում է ընտրություն կատարել: Այնտեղ, ուր ընտրությունը միանշանակ կատարված է հօգուտ ինքնիշխանության, ինչպես Հայաստանում, իրավիճակը, համենայն դեպս մինչև այժմ, կայուն է: Այնտեղ, ուր սկսում են դեսուդեն նետվել, նաև օբյեկտիվ պատճառներով՝ ամեն ինչ սկսում է փլուզվել: -Ո՞րն է աշխարհաքաղաքական այդ գործընթացների իմաստը: -Անցյալ տարի հիմնական իրադարձությունները կապվում էին Սիրիայի հետ: Շատերն էին փորձում կանխատեսել՝ ո՞րն է հաջորդ երկիրը: Առաջինը նշվում էին Միջին Ասիան ու Կենտրոնական Ասիան: Երկրորդը՝ Կովկասը, Սիրիայում բազմաթիվ զինյալներ են կռվում Հյուսիսային Կովկասից, որ իրավիճակի կայունացումից հետո կարող են վերադառնալ ու նոր կոնֆլիկտի պատճառ դառնալ: Կար նաև Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության սրման տարբերակը: Բայց թույլ օղակ դարձավ ՈՒկրաինան: -Ինչո՞ւ Եվրոպայի կենտրոնում գտնվող պետությունը դարձավ թույլ օղակը: -Երբ որևէ երկիր գտնվում է քաղաքակրթությունների սահմանին, վտանգված է: ՈՒկրաինայում կար երկու գործոն՝ զանգվածների դժգոհությունը սոցիալ-տնտեսական վիճակից: Բացի այդ քաղաքական էլիտաները երկրի զարգացման գաղափարախոսություն անցած տասնամյակներում չստեղծեցին, հիմնականը եղավ առավել թվով հավաստիացումներ հավաքելը, որ ՈՒկրաինան Ռուսաստան չէ, վերջում եզրակացրին, որ ՈՒկրաինան Եվրոպա է, ու՝ վերջ: Ոչ զարգացման ծրագրեր մշակվեցին, ոչ ուժեղ առաջնորդներ ի հայտ եկան, ասպարեզում կամ օլիգարխիկ, կամ ազգայնական, կամ արկածախնդիր առաջնորդներ հայտնվեցին: Բայց եղավ՝ ինչ եղավ, և հիմա սկսվել է ռուսախոս բնակչության ինքնորոշման ու ինքնակազմակերպման գործընթացը: Նրանք, իհարկե, նոր չպարզեցին իրենց պատկանելությունը ռուսական քաղաքակրթությանը, պարզապես որոշ իրադարձություններ նրանց վախեցրին: Նոր իշխանությունը սկսեց ռուսաց լեզվի արգելումից, շատերը գիտակցեցին տնտեսության ապագան: Ի վերջո ստացվեց, որ ոչ թե Ռուսաստանը Ղրիմը միացրեց իրեն, այլ Ղրիմը ՈՒկրաինայից հեռացավ ու միացավ Ռուսաստանին: Դա Ռուսաստանի ծրագիրը չէր: Ղրիմը Ռուսաստանին փաստի առաջ կանգնեցրեց, և Պուտինին ոչինչ չէր մնում անել, քան Ղրիմի բնակչության ընտրության հետ համաձայնելը: Միաժամանակ այդ իրադարձությունները հարցեր առաջացրին՝ իսկ ի՞նչ կլինի Ղազախստանում, ի՞նչ կլինի Բելառուսում: -ՈՒկրաինական իրադարձությունները Արևմուտք-Ռուսաստան հակամարտության հետևա՞նք են: -Կարծում եմ՝ ոչ: Համաշխարհային քաղաքականության մեջ գլոբալ սուբյեկտներ միայն ԱՄՆ-ը ու ԵՄ-ն չեն: Կա շատ ավելի ազդեցիկ սուբյեկտ՝ համաշխարհային բանկային համակարգը: Լոնդոնի, Հոնկոնգի, Բազելի բանկերը, կորպորացիաներ, որ վերահսկում են արտադրությունը, դրամաշրջանառությունը, դոլարի ու եվրոյի կայսրությունները, հիմա արդեն նաև յուանի կայսրության ձևավորումը: Նրանք են վերահսկում ֆինանսական հոսքերը, և նրանց շահերը տարբերվում են ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտի, ռազմարդյունաբերական համալիրի ու էլիտաների շահերից: ԱՄՆ-ին բնորոշ է ճգնաժամից ելքի որոնումը՝ 14 տրիլիոն դոլար պարտքի մարումը: Ինչպե՞ս: Կամ՝ համաշխարհային ֆինանսական համակարգի հետ հակասությունների մեջ մտնելով: Կամ՝ ռազմական կոնֆլիկտներ հարուցելով, գուցե և մեծ պատերազմ՝ զրոյացնելու այդ պարտքը ֆորսմաժորային իրավիճակում: Այսօր միակ երկիրը, որ կարող է ինչ-որ դիմադրություն ցույց տալ այդ իրավիճակում, Ռուսաստանն է: Համաշխարհային բանկային համակարգի շահերը այլ են, այդ թվում՝ նոր տնտեսական միության ձևավորումը, իբրև տարածաշրջանային միություն, որ հարաբերվում է եվրոպականի հետ, կունենա իր տարադրամը, բավականաչափ հզոր կլինի, որ կարողանա տնտեսական զարգացում ապահովել: Տարբեր նախադրյալներ կան, որ այդ տնտեսական կառույցում լինեն ոչ միայն հետխորհրդային երկրները: Բացառված չէ Սիրիան, գուցե նաև Թուրքիան, որ կարող է ներառվել ոչ թե սուննիական նախագծում արաբական երկրների հետ, այլ Ասիայում՝ համագործակցելով Եվրասիական տնտեսական միության հետ, նաև Կենտրոնական Ասիայի երկրները: Շատ խաղացողներ կարող են լինել, և ցանկացողների թիվն էլ աճելու է: Ձևավորվում է բազմասուբյեկտություն: Այսօր ոչ միայն Հայաստանում, Ռուսաստանում շատերն են ուզում նորմալ գործակցել ԱՄՆ-ի, Եվրոպայի հետ, բայց վերահսկելով իրավիճակը և ինքնուրույն որոշումներ ընդունելով, որ ինչ-որ եվրապաշտոնյաներ չթելադրեն ինչ անել, ինչ ուղղությամբ տնտեսությունը զարգացնել: Այդ առումով Եվրասիական տնտեսական միությունը ունի մեծ հեռանկարներ, չնայած ՈՒկրաինայի ճգնաժամին և Կենտրոնական Ասիայի երկրներում իրավիճակի հնարավոր անկայունացմանը: -ՌԴ-ի դեմ պատժամիջոցները կազդե՞ն Մաքսային միության վրա, ռուսական տնտեսությունը կդիմանա՞, եթե տնտեսական պատժամիջոցները սկսեն գործել: Ի վերջո, սա քաղաքակա՞ն խաղ է, տնտեսակա՞ն, թե՞ ով՝ ում: -Ինքնին պատժամիջոցները հազիվ թե Ռուսաստանի համար աղետ դառնան: Այդ պատժամիջոցները լուրջ չեն, հատվածական են և ժամանակավոր: Ռուսաստանի համար գլխավոր խնդիրն այսօր բուն ՈՒկրաինան է՝ իբրև տնտեսական գործընկեր: Երբ ձևավորվում է պետություն, որ պատասխանատվություն չի կրում, հասկանալի չէ՝ ում հետ բանակցել: Ռուսաստանը գազ է մատակարարում Եվրոպայի 18 երկրների, ՈՒկրաինան տարանցիկ երկիր է, և ստացվում է, որ Ռուսաստանն ինչ էլ ձեռնարկի, ի վնաս իրեն է: Փակել գազը նշանակում է կորցնել գործընկերներին, իջեցնել գինը՝ նշանակում է կորցնել ծրագրված գումարները: Խնդիրների երկրորդ խումբը ևս տնտեսական է. ուկրաինական արտադրանքը հիմնականում արտահանվում է Ռուսաստան, ի՞նչ անել շուկայի հետ, եթե ՈՒկրաինան դառնում է ԵՄ ազատ առևտրի գոտի և սկսում են գործել այդ սխեմաները: Ռուսաստանն ՈՒկրաինայի հետ կորցնում է ապրանքաշրջանառությունը, որովհետև Կիևը հարկադրված կլինի ձեռնարկել քայլեր, որոնք ապակայունացնելու են ռուսական ընկերությունների գործունեությունը (ուշացումներ, ինչ-ինչ ապրանքատեսակների ներմուծման դադարեցում): ՈՒկրաինայի հարավ-արևելքի ձեռնարկությունները Ռուսաստանի հետ կոոպերացված են աշխատում, եթե ԵՄ-ն պահանջում է փոխել ՈՒկրաինայի ինֆրակառուցվածքը և համապատասխանեցնել եվրոպականին, դա նշանակում է սոցիալական երաշխիքների նվազում, պետական ապարատի կրճատում, կառավարման համակարգի օպտիմալացում, կրթության բյուջետային ծախսերի կրճատում: Ամենակարևորը՝ տնտեսության որոշ ճյուղեր Եվրոպային պետք չեն և կփակվեն, դա կփլուզի Ռուսաստանի հետ կոոպերատիվ կապերը: Առաջիկա տարիների համար սրանք լուրջ խնդիրներ են: Կազդե՞ն այս խնդիրները Մաքսային միության վրա: Ստրատեգիական առումով գուցե և դրական է, կյանքը առաջ է շարժվում, նորանոր հեռանկարներ են բացվում, նոր շուկաներ են յուրացվում: Տնտեսության հումքային տրանզիտային մոդելը կփոխվի: Ոչ թե պատժամիջոցներն են հիմա խնդիրը, այլ ՈՒկրաինայի՝ իբրև հուսալի տնտեսական գործընկերոջ կորուստը: -Չե՞ք վախենում Ռուսաստանի մեկուսացումից: -Ոչ: ԱՄՆ-ը շատ տնտեսական նախագծեր չունի: Կան խոշոր ընկերությունների ծրագրեր, նրանք ներդրումներից չեն հրաժարվել: Եվրոպան՝ նույնը: Այնտեղ երկու սուբյեկտներ կան՝ եվրապաշտոնյաները, հասարակությունից կտրված մի զանգված, որ ապրում է իր տոտալիտար աղանդի օրենքներով, ոչ թե Եվրոպայի շահերով, այլ սեփական: Օրինակ՝ ԵԽԽՎ-ն: Նույնիսկ եթե Ռուսաստանը դուրս գա ԵԽԽՎ-ից, սարսափելի ոչինչ չի կատարվի, կդադարի ֆինանսավորվելուց, ձեռք ու ոտքով կապվելուց ԵԽԽՎ-ի չինովնիկների կողմից, որ խոշոր հաշվով, ոչնչի համար պատասխանատու չեն: Իսկ եվրոպական երկրների կառավարությունները ոչ միայն չեն փակում դռները, այլև փորձում են հարաբերությունները կատարելագործել և ազատվել գործընթացի ավելորդ մասնակիցներից: Բացի այդ՝ կան հեռանկարային շուկաներ՝ Չինաստան, Կորեա: -Բայց դա ժամանակ է պահանջում: -Ժամանակ պահանջում է, բայց հեռանկարներ է բացում, նոր ներդրումներ, նոր աշխատատեղեր: Արևելքում այնքան նոր հնարավորություններ կան, որ լիովին կփոխհատուցեն եվրոպական կորուստները: Ի վերջո, պատժամիջոցները վնասում են ոչ միայն Ռուսաստանին, շատ երկրներ կան, որ ավելի մեծ կորուստներ կկրեն, եթե տնտեսական պատժամիջոցները կիրառվեն: ՌԴ-ի նկատմամբ կոշտ դիրքորոշում ունեն բալթյան երկրները, բայց նրանց քաղաքական գործիչները, միանալով եվրոպական պատժամիջոցներին, այդ պատժամիջոցներն ուղղում են իրենք իրենց դեմ՝ փակելով հաղորդակցուղիները, ռուսական շուկա ապրանքներ արտահանող ձեռնարկությունները: -Հանուն գաղափարի են տուժում: -Եթե գաղափարը խելամիտ է, գուցե արժե: Այդ երկրներում իշխանության գլուխ են ազգայնական էլիտաները և շեշտը դնում են իրենց անձնական շահերի վրա: Մեծ քաղաքականություն չկա, կան մեծ հավակնություններ: -Ռուսաստանը Ղրիմը վերադարձրեց, ի՞նչ է լինելու ՈՒկրաինայի արևելքում: -Ոչ թե Ռուսաստանը վերադարձրեց, այլ Ղրիմը վերադարձավ Ռուսաստան: Ղրիմը վարից վեր կառուցված է իբրև ինստիտուցիոնալ համակարգ, որ կարողացավ արագ միավորվել և կազմակերպվել, իշխանության օրգաններ ձևավորել, նոր ղեկավարներ նշանակել, հանրաքվեի որոշում կայացնել, անվտանգություն ապահովել: Այնտեղ էր Սևծովյան նավատորմը, որ տասնյակ մարդկանց աշխատանքով է ապահովում, այդ պատճառով էլ մարդիկ կազմակերպվեցին: ՈՒկրաինայի արևելքում կան և՛ ուկրաինամետ, և՛ ռուսամետ ուժեր, միանշանակ մեծամասնություն չկա, առավել ևս կտրուկ մեծամասնություն, որ ասի՝ գնում ենք դեպի Ռուսաստան: Արևելքում սեփական շահերի պաշտպանության խնդիր է: Ռուսաստանը միայն կհետևի իրադարձություններին, որ ծավալվում են արևելքում: -Ռուսաստանը կընդունի՞ ուկրաինական ընտրությունների արդյունքները: -Առայժմ կարծես հակված չեն, բայց ինչ-որ փոխզիջումներ պիտի լինեն տնտեսական պատճառներով: Գազի դիմաց վճարը ստանալու համար գուցե ճանաչվեն ընտրությունները: Ռուսաստանի տնտեսական շահերը պահանջում են ինչ-որ մեկի իշխանությունը ճանաչել, որ պատասխանատու կլինի ընդունած որոշման համար: -Ի՞նչ է փոխվել հայ-ռուսական հարաբերություններում այս բավականաչափ բուռն ժամանակամիջոցում: -Ես կարծում եմ՝ ոչինչ, որովհետև նույնն է մնացել շարժման ուղղությունը: -Պաշտոնական հարաբերություններում փոփոխություններ գուցե չկան, բայց օրումեջ Ռուսաստանում ինչ-որ մեկը Հայաստանին սովորեցնում է՝ ինչ անել, ինչ չանել, Դուք դա նորմա՞լ եք համարում: Հեռու չգնանք, թեկուզ Դուգինը: -Կան պաշտոնական դեմքեր, կան քաղաքային խելագարներ: Նույնիսկ բարձր կարգավիճակով, ինչպես մի քանի կուսակցությունների ղեկավարներ: Ինչո՞ւ են նրանք անընդհատ հեռուստացույցում: Ոչ այն պատճառով, որ արտահայտում են Ռուսաստանի տեսակետները, նրանք հեռուստածրագրերին վարկանիշ են ապահովում: -Բայց նրանք, իրենց կարգավիճակի բերումով, ընկալվում են իբրև պաշտոնական դեմքեր, որ արտահայտում են պետության քաղաքականությունը: -ՌԴ պաշտոնական տեսակետները արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ արտահայտում են միայն նախագահը և արտաքին գործերի նախարարը: Մյուսները խաղում են տարբեր դերեր՝ սկսած PR-ից մինչև քարոզչական, վարկանիշային ու խմբային: Պուշկինն ասում էր՝ բանաստեղծը պիտի մարդկանց սրտերը գրավի: -Բանաստեղծներին քաղաքական գործիչնե՞րն են փոխարինել: -Այդ դաշտում նույնիսկ ոչ թե փորձագետները, փիլիսոփաներն են, այլ լրագրողները, գրողները: Դուգինը, Շևչենկոն, Պրոխանովը, Կուրղինյանը: Նրանք կերտում են կերպարներ, ներկայացնում են խորհրդանիշներ ու այլաբանություններ, բայց կապ չունեն Ռուսաստանի պաշտոնական դիրքորոշման հետ, ոչ էլ ինչ-որ սոցիալական խմբի դիրքորոշումն են արտահայտում: Սեփական ինքնահաստատում է՝ անձնական երևակայության թռիչքների վրա: Նրանց կարելի է հարգել իրենց տպավորիչ խոսքի համար, բայց ոչ ավելի: -Համաձայն եմ, բայց նույնիսկ այդ դեպքում նրանք կարող են անընդհատ չշեշտել, որ Հայաստանը քայլ այս կողմ, քայլ այն կողմ, կկորցնի Լեռնային Ղարաբաղը, որ Հայաստանը վաղուց արդեն անկախ պետություն չէ, որ Ռուսաստանը չլինի, Հայաստանը կորած է: Քաղաքային խելագարները այլ թեմաներ չունե՞ն: -Հավատացեք այն մարդուն, ով իրավունք ունի խոսելու պետության անունից, ստեղծագործ մարդիկ կարող են ասել՝ ինչ մտքներով անցնի: Ցանկացած լսարան պետք է հասկանա՝ ում հետ գործ ունի: Երբ ժամանում է պաշտոնատար անձ, նա ներկայացնում է պաշտոնական դիրքորոշում, հրապարակախոսները փոխանցում են իրենց անձնական տեսակետները, որ տարբեր պատճառներով հայտնի փաստերը մեկնաբանում են իրենց ցանկացածի պես: Նրանք կարող են խաղալ և սեփական, և ուրիշի խաղը՝ հայտնի չէ ինչ օրենքներով: -Ո՞Ւմ խաղը: -ՈՒմ ասես, հրապարակային մարդիկ, որ հրավիրվում են հեռուստատեսություն, տարբեր ֆորումների, աշխարհաքաղաքական խաղերի մեջ են ներգրավված: Կարո՞ղ եք ասել՝ ո՞ւմ խաղն է խաղում Սերգեյ Կուրղինյանը: Այո, նա փայլուն հռետոր է, ակտիվ հրապարակախոս, բայց նա պետություն չի ներկայացնում: -Հասկանալի է, բայց նրան ընկալում են իբրև Պուտինի մարդ: -Դա մոլորություն է, որի բազում ապացույցներ կան: Մոսկվայում անցկացվեց հանրահավաք ի պաշտպանություն Ղրիմի, որին Սերգեյ Կուրղինյանը և իր «Ժամանակի էություն» շարժման անդամները մասնակցեցին սև տաբատներով ու կարմիր պիջակներով: Սևն ու կարմիրը ՈՒկրաինայի աջ սեկտորի դրոշի գույներն են: Դա ի՞նչ է նշանակում, որ աջ սեկտորին հարվածելու ենք ռուսական սեկտորո՞վ: Աշխարհաքաղաքական խաղերում պատահական ոչինչ չկա: Դուգինը հեղինակ է բազում հետաքրքիր գրքերի, որ հիմնականում թարգմանական են: Ո՞Ւմ է նա թարգմանել: Գրասհոֆերին, Մակինդերին, ցամաքի ու ծովի դիմակայության կոնցեպտի հեղինակներին, մեկը գերմանացի է, մյուսը՝ անգլիացի, իսկ ֆրանսիացիներն այդ տեսությանը համաձայն չեն: Ինչո՞ւ է մեզ պարտադրվում անգլոգերմանական տեսակետը: Նրա շարժման խորհրդանիշները հունգար ֆաշիստներն են ժամանակին օգտագործել: Հիմա նա վնա՞ս, թե՞ օգուտ է բերում Ռուսաստանին, երբ վանում ու վախեցնում է այլ երկրներում մարդկանց՝ ռուսական կայսրության ռենեսանսով: Նրանց հետաքրքիր է լսել, բայց հարց է ծագում՝ ի՞նչ են նրանք ուզում, ո՞րն է նրանց գաղափարախոսությունը: Նոնսենս է նրանց տեսակետներին լուրջ վերաբերվելը: -Ինչո՞վ եք բացատրում, որ համարյա միաժամանակ վարչապետերը հրաժարական տվեցին Ղազախստանում ու Հայաստանում: Նրանք նույն շղթայի օղակնե՞ր էին, թե՞ պարզապես զուգադիպեց: -Ես կարծում եմ, որ եվրասիական տարածքի ցնցումներն ակտիվացրին տարբեր ուժերի, որի հետևանքը դարձան փոխհարաբերությունների պարզաբանումները: Զուտ ժամանակային առումով՝ զուգադիպություն է: Տարբեր են վարչապետերի հրաժարականների հիմնավորումները: Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը վերադարձրեց հին վարչապետին, նա ուներ իր պատճառները, Հայաստանի նախագահը՝ իր: Հավանաբար երկու հրաժարականներն էլ վերևներում հարաբերությունների որոշակիացման հետևանք էին՝ տարբեր պատճառներ ունենալով: Ռուսաստանում էլ սպասում էին, որ օլիմպիադայից հետո վարչապետ է փոխվելու: -Հայաստանում շատերն ասում էին, որ Տիգրան Սարգսյանի հրաժարականը Մոսկվայի ձեռքով կատարվեց: Այդպե՞ս է: -Ես չեմ կարծում, որ Մոսկվայի ձեռքերն այդքան երկար են: Ռուսաստանի գործող կառույցները նման խնդիրներ չունեն: Մենք մեր դեսպաններին չենք կարողանում որոշ երկրներում այնպես կողմնորոշել, որ նորմալ աշխատեն, ուր մնաց մեր տեսակետները այլ երկրների պարտադրենք: -Ի՞նչ է Ռուսաստանը ակնկալում Հայաստանից: -Կարծում եմ՝ ծրագրված գործընթացների հանգիստ իրականացում: Ամեն ինչ կատարվում է նախատեսվածի պես՝ Մաքսային միության անդամակցության տեխնիկական խնդիրներն են լուծվում: Մեծածավալ փաստաթղթեր կան, ոչ միշտ է այդ աշխատանքը հարթ ընթանում, հարցեր են ծագում, որ բնական են: Հայաստանն ունի իր տեսակետը, որ հակասություններ չի հարուցում, այլ աջակցություն է ստանում: -Հաշվի առնելով Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական դրությունը, Մաքսային միության անդամակցությունից մեծ ակնկալիքներ կան կյանքի բարելավման առումով: Փաստ է, որ այդ ակնկալիքները չեն կարող ամբողջությամբ կատարվել, ի՞նչ կլինի հետո: -Պետք է հանգամանալից բացատրել, որ արդյունքների համար ժամանակ է պետք, գուցե որոշումներն ընդունվում են բավականաչափ արագ, բայց փաստ չէ, որ նրանք արագ արդյունքներ են բերելու: Հայկական էլիտան պետք է այդ հարցը հասկանալի դարձնի: Երբ ձևավորվի եվրասիական միասնական տնտեսական տարածք, ավելի ու ավելի մեծ հետաքրքրություն կառաջացնի: Բնական է, որ Ռուսաստանը կմեծացնի ներդրումները, այժմ հայկական ապրանքները ռուսական շուկա են դուրս գալիս, բայց ինչ-որ ընկերություններ փակում են հայ գործարարների թթվածինը. ինչ-որ ապրանք է արտահանվում, իսկ Ռուսաստանում մրցակցություն է: Երբ սկսում ենք ապրել մեկ համակարգում, խնդիրները աստիճանաբար լուծվում են: -Երկու տարուց Հայաստանում սահմանադրական հանրաքվե է նախատեսվում՝ կիսանախագահական կառավարումից խորհրդարանականի անցման հարցով: Մաքսային, ապա նաև Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում ՌԴ-ից տարբեր կառավարման համակարգով երկիր հնարավոր համարո՞ւմ եք: -ՄՄ անդամ երկրների կառավարման ձևը նշանակություն չունի: Այլ հարց է, թե Հայաստանին ի՞նչ է տալու խորհրդարանական կառավարումը: Նախագահական և վարչապետական կառավարումը ավելի արդյունավետ է խորհրդարանականից, որովհետև հնարավորություն է տալիս խնդիրներն արագ լուծել: Հետխորհրդային տարածքում խորհրդարանական կառավարմամբ երկու երկիր կար՝ ՈՒկրաինան և Մոլդովան: Արդյունքները տեսնում եք: Որտե՞ղ է ավելի արդյունավետ կառավարելիությունը, մեծ՝ տնտեսական աճը: Այն երկրներում, որտեղ կա նախագահական կառավարում: -Մաքսային միությունը ի՞նչ հարաբերություններ է ունենալու Լեռնային Ղարաբաղի հետ: Հայտնի է, որ Ղազախստանի նախագահը Հայաստան-Ղարաբաղ սահմանին մաքսակետի անհրաժեշտություն է տեսնում: -Լեռնային Ղարաբաղի հետ կլինի էլեկտրոնային սահման: Մենք Հայաստանի հետ ընդհանուր սահման չունենք, սկզբունքորեն Մաքսային միության և Հայաստանի սահմանը վիրտուալ է: Հայաստանը պետք է ներկայացնի իր դիրքորոշումը, դա Ռուսաստանի խնդիրը չէ: Զրույցը՝ Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ http://www.irates.am/hy/1397808687 [ http://www.irates.am/hy/1397808687 ]