Հայաստանը դարձել է Հարավային Կովկասի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանում վենչուրային ներդրումների բացարձակ առաջատարը։ Fitch-ը բարձրացրել է Հայաստանի արտարժույթով թողարկողի դեֆոլտի երկարաժամկետ վարկանիշը «B+»-ից մինչև «BB−»՝ կայուն կանխատեսմամբ։ Այս մասին «Հայաստանի տնտեսությունը 2023թ. ԵԱՏՄ-ին անդամակցության համատեքստում» մամուլի ասուլիսում, ներկայացնելով Եվրասիական փորձագիտական ակումբի տասներորդ տնտեսական հետազոտությունը հայտարարեց տնտեսագետ, «Այլընտրանք» հետազոտական կենտրոնի ղեկավար, Եվրասիական փորձագիտական ակումբի անդամ Թաթուլ Մանասերյանը:
Նրա խոսքով, 2023 թվականին Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճի վրա էապես ազդել են հետևյալ գործոններն ու միտումները. բարդ աշխարհաքաղաքական և աշխարհատնտեսական իրավիճակը տարածաշրջանում և լարված հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ, Ուկրաինական ճգնաժամի անուղղակի ազդեցությունը, ինչպես նաև Արևմուտք-Ռուսաստան առճակատումը, Արցախից 120 հազար փախստականների վերաբնակեցումը, Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի 150 քառ.կմ տարածքի բռնազավթումը և Սոթքի հանքարդյունաբերության, սահմանամերձ շրջանների գյուղատնտեսության և Հայաստանի տնտեսության այլ ոլորտների կաթվածահարումը, արդյունաբերական դինամիկան (+23,8% y/y +0,6% y/y) նոյեմբերին, ինչը մեծապես պայմանավորված է նոյեմբերին ոսկյա զարդերի արտադրության 13,7 անգամ աճով։
«Հայաստանի տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 2023թ. 2022թ. հունվար-դեկտեմբերի համեմատ աճել է 9,4%-ով հայտնում է Ազգային վիճակագրական կոմիտեն։ Ընդ որում, 2023 թվականի դեկտեմբերին, նախորդ տարվա դեկտեմբերի համեմատ․ աճը կազմել է 9,5%, իսկ նույն տարվա նոյեմբերին՝ 19,8%։ Անցած տարեվերջին աճ է գրանցվել տնտեսության գրեթե բոլոր ներկայացված ճյուղերում, բացառությամբ գյուղատնտեսական արտադրանքի։ Այսպես, հաշվետու ժամանակահատվածում արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը կազմել է 2 783 214,8 մլն դրամ՝ 2022 թվականի հունվար-դեկտեմբերի համեմատ ավելանալով 4,1%-ով։ Ավելին, անցած տարվա դեկտեմբերին 2022 թվականի դեկտեմբերի համեմատ արձանագրվել է 20% աճ, իսկ նույն տարվա նոյեմբերից՝ 11,6%-ով։ Գյուղատնտեսական արտադրանքը 2023 թվականի վերջին կազմել է 948 040.1 մլն դրամ՝ նախորդ տարվա համեմատ նվազելով 0.3%-ով։ Շինարարության ծավալը 2023 թվականի հունվար-դեկտեմբերի համեմատ աճել է 14.8%-ով և կազմել 619 686.0 մլն դրամ։ Դեկտեմբերին այս ցուցանիշը տարվա կտրվածքով աճել է 11,5%-ով, իսկ ամսվա կտրվածքով՝ 70,1%-ով։ Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն՝ նախորդ տարվա հունվար-դեկտեմբերին ներքին ապրանքաշրջանառությունը կազմել է 5 492 384,2 մլն դրամ, ինչը 25,7%-ով գերազանցում է 2022 թվականի նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը։ Դեկտեմբերին տարեկան կտրվածքով ներքին ապրանքաշրջանառությունն աճել է 35,9%-ով, իսկ ամսական կտրվածքով՝ 25,7%-ով։ Միաժամանակ ծառայությունների ոլորտի (առանց առևտրի) ծավալը 2023 թվականին հասել է 3 025 912.2 մլն դրամի, ինչը 10.3%-ով գերազանցում է 2022 թվականի ցուցանիշը։ Միաժամանակ, դեկտեմբերին ցուցանիշը տարվա կտրվածքով աճել է 3,4%-ով, իսկ ամսվա կտրվածքով՝ 11%-ով։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծավալը 2023 թվականին կազմել է 8 845,1 մլն կՎտ/ժ, սակայն նշվում է, որ փոփոխության դինամիկան չի նշվում այն պատճառով, որ ինքնավար արտադրողների կողմից արտադրվող էլեկտրաէներգիայի փոխադարձ հոսքերի վերաբերյալ ընդհանուր ցուցիչում ներառված տվյալները համեմատելի չեն նախորդ տարվա նույն ցուցանիշի հետ”,- ասաց Մանասերյանը։
Մանասերյանն արձագանքեց՝ հայ-ռուսական տնտեսական հարաբերությունները շարունակում են դինամիկ զարգանալ. Հիմնական առևտրային գործընկերը Ռուսաստանն է։ Երկրորդ տեղում Արաբական Միացյալ Էմիրություններն են, որին հաջորդում են Չինաստանը, Վրաստանը և ԱՄՆ-ն, որոնք առաջին անգամ են ընդգրկված այս ցուցակում։ 2023 թվականին զբոսաշրջային հոսքի աճը 2022 թվականի համեմատ կազմել է 39%։ Հայաստանի զբոսաշրջության կոմիտեի պաշտոնական տվյալներով Հայաստանում 2023 թվականին 2,3 միլիոն զբոսաշրջիկ է եղել ։
“Սա մոտավորապես 20%-ով ավելի է, քան 2019-ին, և 39%-ով ավելի, քան 2022-ին։ Միևնույն ժամանակ, զբոսաշրջիկների 50%-ը եկել է Ռուսաստանից։ Երկրորդ և երրորդ տեղերը համապատասխանաբար զբաղեցրել են Վրաստանը (11%) և Իրանը (6%)։ ԱՄՆ-ն չորրորդ տեղում է՝ 3 տոկոսով։ Տասնյակում են նաև Հնդկաստանը (1,5%, Դուբայից տարանցիկ ժամանող հնդիկ զբոսաշրջիկների մեծ մասը) և առաջին անգամ Չինաստանը (1%)։ 2023 թվականին նաև նկատվում են արտերկրից դրամական փոխանցումների էականորեն ցածր ներհոսքեր”,- շեշտեց նա։
